Hóa tệ (Commodity Money)
Hóa tệ – danh từ, trong tiếng Anh được dùng bởi cụm từ Commodity Money.
Hóa tệ là hình thái cổ xưa và sơ khai nhất của tiền tệ theo đó một loại hàng hóa nào đó, do được nhiều người ưa chuộng nên có thể tách ra khỏi thế giới hàng hóa nói chung để thực hiện các chức năng của tiền tệ, tức là thực hiện những chức năng mà các hàng hóa thông thường khác không có được.
Hàng hóa này dần dần trở thành loại hàng hóa đặc biệt đóng vai trò vật ngang giá chung và được sử dụng thường xuyên để trao đổi với những hàng hóa khác. (Theo Giáo trình Tiền tệ Ngân hàng, NXB Thống kê)
Tùy theo đặc điểm của từng địa phương, từng vùng, từng khu vực, từng quốc gia người ta lựa chọn những hàng hóa khác nhau làm tiền tệ. Nhưng nhìn chung, hóa tệ có thể chia ra làm hai loại : Hóa tệ không phải kim loại (nonmetalic commodity money) và hóa tệ kim loại (metalic commodity money).
Các loại hóa tệ
Hóa tệ không phải kim loại
Hóa tệ không phải kim loại là loại tiền tệ xuất phát từ hàng hóa không phải là kim loại. Loại hóa tệ này khác nhau tùy theo tập quán từng địa phương, chẳng hạn có bằng chứng cho thấy người ta đã từng dùng súc vật ở Ấn Độ, trà ở Trung Quốc, vỏ sò ở châu Phi, thuốc lá ở Mỹ để làm tiền tệ.
Hóa tệ rõ ràng là rất bất tiện khi lưu thông với tư cách là tiền tệ vì những thuộc tính kém thuận lợi như dễ hư hỏng, không bền theo thời gian, khó bảo quản và vận chuyển, khó chia nhỏ thành đơn vị, và không có tính đồng nhất.
Những thuộc tính kém tiện lợi này khiến cho hóa tệ không thể tồn tại lâu dài và dần dần bị đào thải khỏi lưu thông, khi người ta phát hiện ra kim loại.
Hóa tệ kim loại
Hóa tệ kim loại cũng là loại tiền tệ xuất phát từ hàng hóa nhưng hàng hóa ở đây là hàng hóa kim loại.
Từ khi phát hiện ra kim loại, người ta nhận thấy rằng kim loại, do thuộc tính tự nhiên của nó, có thể khắc phục được những nhược điểm của hóa tệ không kim loại, chẳng hạn như bền hơn, dễ bảo quản hơn, dễ vận chuyển hơn và đặc biệt là có thể chia nhỏ thành đơn vị.
Với những thuộc tính ưu việt này, người ta có khuynh hướng nhanh chóng chuyển sang sử dụng kim loại làm tiền tệ.
Lúc đầu những kim loại rẻ như đồng, kẽm, chì được sử dụng làm tiền tệ, nhưng về sau này người ta nhận thấy trong số những loại kim loại tìm thấy có bạc và vàng là hai thứ kim loại ưu việt hơn hết, nếu sử dụng làm tiền tệ.
Ngoài tính chất bền; dễ bảo quản; dễ vận chuyển; dễ chia nhỏ, vàng và bạc có tính chất ưu việt hơn ở chỗ chúng là những kim loại quí nên chỉ cần một lượng nhỏ cũng đủ đại diện cho một hàng hóa có giá trị tương đối lớn. (Theo Giáo trình Tiền tệ Ngân hàng, NXB Thống kê)